Het is algemeen bekend en ik trap een open deur in als ik verkondig dat er 50 – 65 jaar geleden vogelsoorten in Nederland voorkwamen, die er nu niet meer zijn, althans met een vergrootglas opgespoord moeten worden en die zelden nog waargenomen worden. Ook het tegendeel is waar: er zijn nu soorten die je toen zelden zag, maar die nu vrij algemeen in ons land gespot worden. Als dat waarheden zijn, waarom nu toch een verhaal over vogelsoorten, die (bijna) verdwenen zijn. Nou, gewoon, om wat nostalgische verhalen in ons verenigingsblad te zetten en wellicht jongere leden een beetje jaloers te maken, hetgeen beslist niet mijn bedoeling is!
We verplaatsen ons kijktoestel naar de omgeving van Amersfoort in de jaren 50 en 60 (uiteraard van de vorige eeuw). Als lid van de K.N.N.V. Afdeling Amersfoort e.o. (vergeet vooral e.o. niet!) ging ik vaak op excursie met die club. Eén van de vaste highlights in het programma was een excursie tussen Kerst en Oudjaar naar de schietbaan op de Leusderheide bij Amersfoort, niet om te schieten, maar om (zoals we dat zo mooi in de convocatie aankondigden) de kraaien naar bed te brengen bij de opkomst van Venus. Hoe verzonnen we een dergelijke tekst! Je moet toch wat doen om de mensen te lokken. Eind december is het al vroeg donker en aan het einde van de middag begon het feest: duizenden (jawel: duizenden) kraaien kwamen uit alle windstreken naar die schietbaan. Het waarom werd tegen de avondschemering duidelijk.
Amersfoort heeft een strategische ligging: grenzend aan de bossen van Den Treek en de Utrechtse Heuvelrug, de heide is dichtbij en vooral de uitgestrekte Eempolders en die van Arkemheen en het Nekkeveld liggen direct noordelijk van de stad. Die polders waren (en zijn misschien nu nog steeds) het domein van die kraaien na de broedtijd, waar zij hun kostje ophaalden, o.a. bij de vuilstort van Bunschoten – Spakenburg.
Waarom dan aan het einde van de dag naar die schietbaan? Om zich veilig te voelen? Nee, het had een ander doel, maar daarover hierna. Onder die vele duizenden zwarte kraaien, roeken en kauwen waren toen ook heel veel Bonte Kraaien, een vogelsoort, die je tegenwoordig niet of bijna niet meer ziet. Toen waren ze er nog……. Waar zijn die gebleven? Wie het weet, mag het zeggen. De klimaatveranderingen zullen wel een factor van betekenis gespeeld hebben.
Het was een schitterend schouwspel om al die vogels naar dat ene punt (de schietbaan) te zien aanvliegen. Uiteraard onder luid kakelen, als een kraai dat tenminste doet. En die processie vond iedere dag weer plaats. Hoe ze dat ene punt uitgezocht hebben, blijft voor mij een grote vraag. Dat zal wel te maken hebben met het volgende punt op het programma. Toen vrijwel alle kraaien geland waren (een enkeling kwam wat later en had wellicht de bus gemist), werd het stil. Ook hier de vraag: waarom hielden ze hun snavel? Ik denk, omdat ze voelden dat het volgende punt van de agenda afgewerkt moest worden. En daar kon je op wachten. Alsof de hoofdkraai op een fluitje blies, gingen alle kraaien (nu wel luid roepend) op de wieken naar de slaapbossen aan de andere kant van de weg. Een afstand van een paar honderd meter. Waarom niet direct naar die slaapbossen gevlogen, maar eerst allemaal op appèl verschijnen? Kraaienlogica, denk ik. En kraaien zijn niet dom! Die afmars naar de slaapbossen is een fascinerend spektakel, dat toch in je geheugen gegrift blijft, vooral omdat zo’n processie, voor zover ik weet, in ons land niet meer voorkomt, vooral niet met de bonte kraaien. Toen waren ze er nog.